Interview met Tom Van Grieken over 40 jaar VB (GVA)
“Denken dat er goede of slechte meningen zijn, is pervers”
42 jaar geleden stichtte Karel Dillen een nieuwe partij: het Vlaams Blok. Twee jaar later, in 1980, werd de lokale afdeling in Antwerpen boven de doopvont gehouden. De partij, inmiddels omgedoopt tot Vlaams Belang, blikt in een expo in zijn kantoren op de Amerikalei in Antwerpen zelf terug op die veertig jaren. Wij deden het samen met voorzitter Tom Van Grieken.
De expo toont video’s van een speechende Karel Dillen en vendelzwaaiers, foto’s van een jonge Filip Dewinter in protestacties en documenten, zoals het eerste pamflet met het beruchte zeventigpuntenplan of het eerste partijkrantje. De kantoorruimte is verder gelardeerd met bokshandschoenen, verwijzend naar de campagne in 1991 die leidde tot Zwarte Zondag.
Eén hoek met knipsels is ingeruimd voor de nieuwe generatie, met voorop Antwerps fractieleider Sam Van Rooy en nationaal voorzitter Tom Van Grieken. Die laatste spreken we donderdag in zijn kantoor op het Brusselse Madouplein, acht hoog, met Brussel zowaar aan zijn voeten.
De partij in Antwerpen is zes jaar ouder dan uzelf. Kreeg u het Vlaams Belang met de paplepel ingegoten?
Tom Van Grieken: Nee, dat niet, het is voor geen meter erfelijk. Ik ben op mijn 16de lid geworden. Mijn moeder was bloemiste, mijn vader zat bij de rijkswacht, bij de BOB. Toen ik ging betogen, stelde hij de informatiefiches over mij op.
Dat lijkt niet evident.
Hij heeft daar last mee gehad, met een zoon in de politiek. Maar mijn ouders waren gescheiden en ik woonde bij mijn moeder. Daar konden ze hem niet op pakken. Voor de rest denk ik dat hij in zijn verslagen nog extra streng was voor zijn zoon. Later, na zijn pensioen, werd hij in Mortsel gemeenteraadslid voor Vlaams Belang, maar ik heb daarvoor nooit geweten dat hij iets had met de partij.
Wat stond er in zijn verslagen?
Daar gaf hij geen commentaar op (lacht). Mijn vader was een echte rijkswachter, hij heeft nooit verteerd dat de rijkswacht is opgehouden te bestaan. Hij was gevormd in die mentaliteit dat ze deden wat ze moesten doen, plicht is plicht, heel punctueel.
Kwam u als puber niet in opstand?
Ik ben voor mijn verhuizing naar Mortsel opgegroeid in de Carnotstraat, in de stationsbuurt in Antwerpen. Het was een multiculturele wijk, ik ging naar een multiculturele school, ik zag de voor- en de nadelen. Op het Sint-Jan Berchmanscollege waren ze nogal progressief. Iedereen mocht zijn identiteit beleven. Daar is niks mis mee, maar als je als Vlaming je Vlaamse identiteit wilde beleven, was dat verdacht en dat werd ik spuugzat. Het was ook de periode van de AEL van Abou Jahjah, van de rellen op de Turnhoutsebaan. Mijn allochtone klasgenoten zeiden dat ze niks te maken hadden met die enkele clowns die de boel op stelten zetten. Dat gaf een klik: het waren dus rotte appels die het verpestten, ook voor de allochtonen die het goed bedoelden.
Karel Dillen, overleden in 2007, was tot 1996 voorzitter-voor-het-leven. Hebt u hem gekend?
Ik heb hem twee keer ontmoet, vanop afstand. Eén keer op de begrafenis van de zus van een partijlid en ik heb hem nog eens even gezien bij hem thuis toen hij op zijn ziekbed lag. Ik ben goed bevriend met een paar van zijn kleinzonen en ik bleef, als het laat was geworden, weleens slapen in het grootouderlijk huis.
Het is een merkwaardige figuur. Ik lees op Wikipedia dat hij zich omschreef als passief collaborateur, dat hij ooit een pamflet vertaalde dat de Holocaust fake was, opgezet met filmdecors, en dat hij stichtend lid was van Protea, een pro-apartheidsclub.
Ik hoop dat u meer doet dan Wikipedia lezen. In Protea zat bijvoorbeeld ook Jef Valkeniers, liberaal parlementslid. Er zaten ook mensen bij van CD&V, Open Vld en VU. In het Vlaams-nationalisme had je een romantische band met Nederland en Zuid-Afrika, in die tijdgeest was dat niet zo abnormaal. En Karel Dillen heeft nooit gecollaboreerd.
U twijfelt niet aan de Holocaust.
Nee, dat is nooit een partijstandpunt geweest.
U vindt de collaboratie ook een donkere vlek in de Vlaamse geschiedenis?
Het is een zwarte bladzijde in onze geschiedenis. Maar je moet de huidige generatie politici niet afrekenen op daden van toen. Collaboratie was ook een breder gegeven. Luc Versteylen, de man van Agalev, was voor de oorlog lid van Verdinaso, de socialist Hendrik de Man heeft openlijk gecollaboreerd. Het is makkelijk om nu te oordelen, maar aan hen kunnen we niet meer vragen waarom ze het deden. Er waren pro-nazi’s bij, maar ook Vlamingen die voor Nederlandstalig onderwijs ijverden, of die werden aangevuurd door meneer pastoor om de gevaarlijke communisten te bestrijden. Ik hoed mij voor hineininterpretierung (dingen zien die er niet zijn, red.).
We moeten onze geschiedenis toch kennen?
Ja, maar ik ben geboren in 1986. De discussie is soms irreëel en ik ga zeventig jaar na datum niet te snel het morele vingertje heffen over individuen. Zeker relevant is dat er een buitensporige, anti-Vlaamse repressie is geweest. In de beginjaren van Volksunie en Vlaams Blok was amnestie nog een belangrijk thema.
Terug naar Antwerpen. De stad is altijd het hart van Vlaams Belang geweest …
Dat klopt.
Maar er is sprake van spanningen tussen de nationale en de Antwerpse voorzitter Filip Dewinter. U was ook niet op de opening van de expo.
Omdat het zitting is in de Kamer van Volksvertegenwoordigers. Ik doe mijn job, daar hoef ik mij niet voor te verontschuldigen. Ik zit trouwens in het aankondigingsfilmpje. En nee, er zijn geen spanningen. Ik woon in Schoten, maar Antwerpen zal bij mij altijd een warm plekje innemen.
De doorbraak begon met de campagne met de bokshandschoenen. U valt die niet af, maar noemt het niet meer de stijl van vandaag.
Iedere campagne heeft zijn succes en zijn redenen. De bokshandschoenen waren in die tijd niet misplaatst. Kijk, het radicaal Vlaams-nationalisme kent drie fases. Eerst waren er Karel Dillen, Gerolf Annemans en Filip Dewinter, de ijsbrekers die hebben geknokt voor onze plek in de politieke arena. Dan kwam de periode van de na-apers, Bart De Wever en zijn conservatieve beleidspartij die zo’n beetje hetzelfde zeggen als wij, maar in het beleid verandert er niet veel. De Wever werkt nu weer samen met de socialisten en er zijn praktijktests voor verhuurders in Antwerpen. In de derde fase evolueren we van oppositie naar een nationalistische beleidspartij. Die ambitie moeten we durven hebben.
Er hangt ook een pamflet met het zeventigpuntenplan van Filip Dewinter: 70 voorstellen ter oplossing van het vreemdelingenprobleem. Zoals een aparte sociale zekerheid en apart onderwijs voor migranten, of uitzetting van vreemdelingen na vijf maanden werkloosheid. Dat valt u toch af?
Ik kan niks afvallen dat niet meer van tel is. Dit is allang niet meer het partijprogramma. Het was wel visionair. Journalisten hebben uitgevlooid dat veel van die punten intussen gerealiseerd zijn. Als ijsbreker, om het debat op gang te brengen, heeft het zeker zijn nut gehad. Sommige voorstellen zijn nog altijd relevant. Zoals gescheiden sociale zekerheid: mensen die hier aankomen zouden eerst een aantal jaren moeten bijdragen voor ze volledige toegang krijgen.
Filip Dewinter verloor in 2006 van Patrick Janssens. Naar zijn zeggen omdat ze Leona Detiège hard hadden aangevallen en zo de weg plaveiden voor Janssens. En door Hans Van Themsche, die drie mensen neerschoot (onder wie de 2-jarige Luna) en die een paar Vlaams Belangers had in de familie.
Ik denk dat Patrick Janssens het Visaschandaal opportunistisch gebruikt heeft voor een interne putsch. Dat zullen sommige socialisten off the record wel bevestigen. Maar het was vooral Hans Van Themsche die onze kansen op beleidsdeelname letterlijk en figuurlijk heeft afgeschoten. Het was een verschrikkelijke, walgelijke daad waarvoor wij geen enkele verantwoordelijkheid hadden.
Hij viseerde wel vreemdelingen, zoals de kinderoppas van Luna. Kan het niet dat een labiele geest door jullie wordt beïnvloed tot geweld?
Hebben wij ooit opgeroepen tot geweld? Nee toch? Dan treft ons geen schuld. Ik vind uw vraagstelling verwerpelijk: wij zijn tegen iedere vorm van geweld. Dit is intellectueel oneerlijk.
In 2012 was er de forse nederlaag tegen Bart De Wever.
Dat is de tweede fase. Er ontstaat een verwachtingspatroon, maar door de jammerlijke omstandigheden in 2006 was er geen deelname aan de macht. Dan kan een zekere moeheid ontstaan, niet op ideologisch vlak, maar in de oppositie, door het cordon. Dan krijgen de na-apers de kans, met dank aan de ijsbrekers van het Vlaams Belang.
Na de laatste verkiezingen hebt u lang onderhandeld met de N-VA en bent u zelfs ontvangen op het paleis, twee kantelpunten.
Ik denk niet dat ik de ontvangst op het paleis als zo bijzonder beschouw, omdat ik een overtuigd republikein ben. Koningen en prinsessen horen thuis in Disneyfilms, niet in de politiek. Maar ik ben een beleefde jongen, ik ga in op iedere uitnodiging. Iedereen die mijn kiezers respecteert, zal ik ook respecteren.
De vooruitzichten voor 2024 zijn gunstig voor jullie, maar Bart De Wever heeft de deur dichtgegooid.
Ik hecht weinig belang aan zijn woorden. Voor de verkiezingen zei hij dat er een Chinese Muur staat tussen hem en het Vlaams Belang. Toch heeft hij serieus met ons onderhandeld. Het is niet de eerste belofte die De Wever zou breken. Hij ging ook nooit met de socialisten regeren. Ze hebben het geweer van schouder veranderd – zie hoe Theo Francken publiekelijk is afgeslacht – omdat ze op een goed blaadje willen staan bij de PS. Is dit de N-VA die de dam ging zijn tegen de Franstalige dominantie? De N-VA is niet meer te herkennen na zo veel jaren beleid.
De Wever vindt dat u de extreme figuren in uw partij de wacht moet aanzeggen. Dan denk ik aan Filip Dewinter, die de oorlog aan de islam verklaart, aan Sam Van Rooy, die continu heftig tekeergaat tegen moslims en illegalen, aan Dries Van Langenhove met zijn foute Schild en Vrienden, die ging betogen in Parijs voor de inmiddels verboden extremistische beweging Génération Identitaire …
Kritiek op een ideologie of een religie is niet hetzelfde als kritiek op individuele leden ervan. Ik kan een probleem hebben met het socialisme, maar daarom niet met socialisten als persoon. De islam krijgt belastinggeld. Vinden we dat normaal voor een religie die mannen en vrouwen niet als gelijkwaardig beschouwt, die geen scheiding wenst tussen Kerk en Staat? Het geloof is vrij, maar moet je dat subsidiëren? Ik vind het een intellectueel zwaktebod van De Wever. Het zijn de kiezers die bepalen wie onze vertegenwoordigers zijn.
Er is een verschil tussen kritiek hebben en verregaande vijandigheid.
Vroeger verzette links zich tegen de dogmatische religies, vandaag omarmen de progressieven een conservatieve, vrouwen onderdrukkende islamitische ideologie. Voorvechters van dierenrechten verdedigen halalslachten. Ik denk dat links de richting kwijt is.
Je kunt wel moslims hun vrijheid om te geloven laten, maar wat voor vrijheid is dat als niets van hun geloof zichtbaar mag zijn, geen moskeeën, hoofddoeken …
Er is voor alles een plaats op aarde. Vlaanderen is al eeuwenlang christelijk, een land van kathedralen en kerken, niet van moskeeën en minaretten. Toeristen hier bezoeken de kathedraal of de Borromeuskerk, niet een moskee in een garagebox. Overigens hebben wij nooit een algemeen hoofddoekenverbod gevraagd.
Leden van de Franse beweging Génération Identitaire zijn met een verborgen camera eens op Hitlerverering betrapt.
Allereerst: dat de beweging wordt verboden, vind ik een beangstigende evolutie. Rechts heeft overal in Europa de wind in de zeilen. Het establishment kan ons niet verslaan in de stembus en probeert het nu door wetgeving. In Duitsland is de AfD als staatsgevaarlijk bestempeld. Bij ons in Mechelen staan vrienden van Voorpost terecht: ze riskeren boetes van 1.000 euro en een celstraf voor een protestactie met een spandoek ‘stop islamisering’. Ik ben, zoals Voltaire, voor een absolute vrije meningsuiting, met één uitzondering: oproepen tot geweld. Maar we zien nu dat justitieminister Van Quickenborne hate speech wil verbieden.
En die Hitlerverering?
Ik had gehoord dat het om opnames in een café ging en niet met leden van de beweging zelf. Maar goed, ik ben woordvoerder van het Vlaams Belang, niet van de Génération Identitaire. Je mag ook geen individuele daden die marginaal en verwerpelijk zijn misbruiken om organisaties monddood te maken.
Dries Van Langenhove heeft een eigen kanaal ‘Kiesdries’ waarop hij de traditionele media keihard aanvalt, op zijn Trumps: we zijn leugenaars en fake.
Dat is een initiatief van hemzelf, los van de partij. Maar het is een feit, als ik zo vrank mag zijn, dat journalisten meestal centrumlinks tot links zijn. Het is jaren geleden dat ik nog een interview had bij jullie, terwijl wij de tweede grootste partij zijn.
Maar zijn wij leugenaars?
Ik verwijs ook naar het recent rapport van de VRT dat concludeert dat het Vlaams Belang schromelijk wordt onderbelicht in duidingsprogramma’s. Wij halen 18% van de stemmen, maar krijgen op de met belastinggeld gefinancierde VRT 4% van de zendtijd. De machthebbers maken de oppositie monddood.
Journalisten hebben morele bezwaren tegen jullie.
Het is toch niet aan journalisten om dat oordeel te vellen, maar aan de kiezer? Die kan ons programma best wel smaken. Morele bezwaren? Zo’n houding verwacht ik van een religieuze groepering. Ik vind het een fundamentele denkfout dat er goede of slechte meningen zouden zijn, dat is pervers.
Er zijn toch referentiepunten. Discriminatie veroordelen, mag dat niet?
Er is ook positieve discriminatie. Dat mag dan wel? Wij zijn tegen elke vorm van discriminatie. Het gaat mij om het morele vingertje. De kiezer oordeelt over de politieke evenwichten en de met belastinggeld betaalde VRT moet dat evenwicht respecteren. Onze 810.177 kiezers betalen ook belasting en dus bijna een vijfde van de werkingsmiddelen van de openbare omroep. Maar hun vertegenwoordigers komen amper aan bod.
Tot slot: wat brengt de toekomst?
De ambitie is duidelijk: we moeten ervoor gaan om de grootste partij te worden. Dan hebben we het initiatiefrecht om een regering te vormen. Daar gaan we alles aan doen, om de meerderheid van rechtse kiezers in Vlaanderen eindelijk een rechts beleid te geven.