Een oestertje en een glaasje wijn uit Mali Ston en omgeving.  

Mali Ston

Neen hoor, met het Afrikaanse land Mali hebben onze tweekleppige weekdieren en wijnen  geen uitstaans. Vandaag bezoeken we het ‘kanal Mali Ston’, zoals de zeearm heet.  Ingeklemd tussen het schiereiland Pelješac en het vaste land van Kroatië liggen de oesterkwekerijen zo ver het oog reikt. De zee is er schoner dan waar ook in Europa, en wordt bovendien gekoeld door water uit ondergrondse bronnen.  Toch blijven deze producten bij ons zo goed als onbekend. Onbekend, is  onbemind, is hier zeker van toepassing. Volgens de plaatselijke verantwoordelijken ligt de schuld daarvoor bij de EU.

Mali Ston en Ston, zijn oude Middeleeuwse dorpje in de buurt van Dubrovnik , aan de Kroatisch-Adriatische kust.  De kuststreek, tussen de Montenegrijnse grens en Split, biedt prachtige stranden, een uitbundige vegetatie van mediterrane planten en bomen, een aangenaam klimaat en een prachtige heldere zee.  Wanneer men geluk heeft (wij hadden dat), kan men er de dolfijnen in grote getale zien stoeien. Heel de regio, met cipressen en alles erop en eraan,  doet een beetje denken aan een minder gecommercialiseerde versie van de Franse Rivièra, hoewel het toerisme ook daar met dag aanzwelt. 

Wat Ston en Mali Ston voor de bezoeker ook aantrekkelijk maakt, is de eeuwenoude verdedigingsmuur van ruim 5 kilometer, die beide stadjes verbindt.  Volgens de bewoners is ‘hun’ muur na de Chinese Muur de langste ter wereld.  De muur werd in de 14^de eeuw gebouwd om de kostbare zoutvelden van Ston te beschermen.  Beide stadjes liggen aan het begin van het schiereiland Pelješac en samen vormden ze een defensiesysteem opgezet door de Republiek Dubrovnik tegen aartsvijand Venetië.  Aangezien Venetië regeerde over het nabij gelegen eiland Korčula, wat op slechts anderhalve kilometer van Pelješac ligt, was de doorgang van levensbelang.

Oesters uit Mali Ston

Men zou niet onmiddellijk de link leggen tussen Kroatië en oesters. Vroeger,  wanneer we hier bij ‘de Joegoslaaf’ gingen eten – maakte niet uit of het een Kroaat, een Bosniër of een Serviër was – hielden we het eerder bij een speenvarkentje met rauwe witte kool of ćevapčići, om maar iets te vernoemen. Daarbij kwamen dan kanjers van rode wijnen, die het licht dempten.  Hun slibovitchen zorgden er dan voor dat datzelfde licht volledig uitging.  Maar andere tijden, andere zeden !

De oesters (en mosselen) die er momenteel gekweekt worden behoren – hoewel een objectief klassement zo goed als onmogelijk is  – tot de besten ter wereld, misschien wel dé besten.  Een optimale watercirculatie zorgt voor een massale aanvoer  van mineralen, wat voor een uniek eindresultaat zorgt. Om plattere, zoet-ziltere en jodiumvollere exemplaren te vinden moet je al ver gaan zoeken.  Ze zijn nog het best te vergelijken met onze eigen platte oesters uit Zeeuws Vlaanderen, zij het dan nog iets platter en karaktervoller.  Volgens de plaatselijke bevolking zijn de oesters op hun best op 19 maart, de dag van Sint-Jozef.  

De eerste sporen van oesterkweek in de baai van Mali Ston dateren al van in de tijd van de Romeinse overheersing.  De eerste documenten m.b.t. de oesterkweek verwijzen naar de 16^de eeuw, toen Kroatië nog tot de republiek Ragusa behoorde.  Maar de meer intensieve handel in de regio ontstond in het begin van de 20^ste eeuw, wanneer er zich enkele vennootschappen kwamen vestigen.  De handel en bekendheid kreeg een geweldige boost toen de weekdiertjes uit de Mali Ston de gouden medaille wegkaapten op de wereldtentoonstelling in Londen van 1936.

Tot aan de Tweede Wereldoorlog was de oesterkweek(en mosselen) in de regio eerder weinig gereglementeerd (lees: getolereerd).  Maar vandaag is de situatie totaal anders.  Daarvoor zorgen nu een 40-tal bedrijven, waarvan de productie jaarlijks op zo’n 1000 ton mosselen en 500.000 stuks oesters geschat wordt.  Een vrij kleine productie dus. Klein maar fijn, zouden we zeggen.

Wij leerden de oesters heel toevallig in 1995 kennen.  Wanneer de opdrachten van de vredesmacht UNPROFOR op Kroatische bodem stilaan ten einde liep, vertoefden we in de regio.  We vlogen van Zaventem naar Cavtat (luchthaven Dubrovnik) met het tweede burgervliegtuig dat – na de conflicten – op Kroatisch grondgebied landde.  Bij het eerste vliegtuig, enkele dagen eerder, werden de passagiers op bloemen vergast. Het werd een vreemde reis. Met een huurwagen langs de platgeschoten gebouwen en dorpjes rijden, had iets kafkaiaans.  Zo bezochten we het dorpje Plat, wat zijn naam op dat ogenblik niet gestolen had.  Het was een ruïne, waar we welgeteld één levende ziel tegenkwamen, en oudere man die zijn emoties de vrije loop liet.

Gelukkig bleven Ston en Mali Ston gespaard, ook de plaatselijke restaurants. Voor het restaurant ‘Kapetanova kuca’, in het haventje van Mali Ston, stond de jeep van een driesterrengeneraal van de vredesmacht, wat ons deed vermoeden dat het daar wel eens lekker zou kunnen zijn, hoewel dat geen zekerheid was.  De generaal had even goed een culinair hamburgerbarbaar uit de VS kunnen zijn.  Maar we hadden geluk, het bleek een fantastische keuze. Op het uitnodigend terras eet je waarschijnlijk de beste visgerechten  en schaaldieren van Kroatië. Hoewel het al een hele tijd geleden is, herinneren we ons de pekzwarte risotto met zeevruchten. Het lijkt wel of je aan een potje modder dient te beginnen, maar wat een smaken.

Tijdens de maaltijd maakten we ook nog kennis met het echtpaar Alfons De Belder uit Antwerpen.  De man was o.a. auteur en fotograaf van boeken zoals Reis door Vlaanderen, Kunst in St.-Caroluskerk te Antwerpen en Antwerpen in beeld.  Bovendien leken beide gezellige mensen nog Vlaams-nationalisten pure sang te zijn.  Eens terug in Vlaanderen, stuurde hij ons een boek, als aandenken aan deze onvergetelijke ontmoeting.

Schitterende wijnen

De Kroatische wijnen hebben een lange geschiedenis maar tonen eigenlijk nu pas hun vele kwaliteiten.

Het schiereiland Pelješac is ook een unieke wijnstreek in Zuid Dalmatië. Men maakt er wereldberoemde wijnen van uitstekende kwaliteit, zoals de Dingač en Postup.  Het verbouwen van de druiven is vaak een zware klus, omdat veel druivenranken op zeer steile hellingen liggen en de wijnboeren  soms aan koorden of riemen moeten afdalen om de druivenranken te onderhouden of te plukken.

De Dingač is zonder twijfel de beroemdste wijn uit Kroatië.  Verkeerdelijk wordt soms gedacht dat Dingač een druivensoort is, wat uiteraard niet met de waarheid strookt.  Dingač is een beschermde regio sinds 1961 waar uitsluitend de druif Plavac Mali verbouwd wordt.

Wijngaarden van Dingač

Postup

Het eerste wat opvalt aan de Postup is de kleur, zeer gesloten en donker in tegenstelling tot de meeste Plavacwijnen die een granaatrode kleur hebben. In de mond komen die alcoholrijke wijnen (15,2%) smaakvol, complex en warm over. Tijdens de lange afdronk komen aroma’s van rood fruit, rode bessen, pruimen en toetsen van chocolade tot uiting. Plavac wijnen behoren tot de top van Kroatische wijnen en dat maakt ze vaak ook kostelijk. Reken toch maar op een 15 à 20 euro voor een goed exemplaar.

Dingač

Om tot de beste wijn van Kroatië uitgeroepen worden, moeten die druiven veel moeite doen. Op de arme rotsgronden op de hellingen van het schiereiland Pelješac, nabij het dorpje Potomje, staan deze druiven het beste van zichzelf te geven om toch een beetje druivensap te produceren. De wijnstokken leveren slechts een halve tot één kilo druiven per plant waardoor er uiteindelijk slechts één fles wijn van één druivenstok per jaar geproduceerd kan worden. Prijs kan gemakkelijk de 25  à 30 euro overschrijden.  Maar om die wijn in uw glas te krijgen hebben (uitsluitend) fitte plukkers hun uiterste best moeten doen om de druiven op de zeer schuine hellingen te gaan oogsten. Denk aan die mensen wanneer u aan een glas Dingač nipt.

Bij de toerismedienst van Ston (start van de wijnroute) kun je een plan ophalen met alle wijnkelders erop aangegeven zodat je je wijntour goed kunt plannen.

Algemeenheden over Kroatische wijnen

De continentale wijnstreken liggen in het noord-westen (Plješivica, Prigorje, Varaždin, Međimurje, Pokuplje en Moslavina) en noord-oosten (Slavonië en Dunav). De kuststreek omvat de gehele Kroatische kust, Istrië, Noord Dalmatië, Dalmatisch Zagora en Midden- en Zuid Dalmatië. 

Er zijn ongeveer 400 wijnmakers in Kroatië, samen goed voor zo’n duizend verschillende wijnen.

-In het noord-westen van Kroatië wordt vooral Riesling, Rijn Riesling, Chardonnay, Moslavac en Škrlet (in Moslavina), Kraljevina, Pinot Blanc en Pinot Gris geproduceerd.

-In het noord-oosten wordt dan weer  Graševina, Sylvaner, Riesling, Chardonnay, Pinot Blanc, Pinot Gris, Gewürztraminer, Sauvignon Blanc, Frankovka en Zweigelt geproduceerd.

-De kuststreek van Istrië en Dalmatië zijn de koplopers wat betreft het produceren van top kwaliteit wijnen zoals Malvasia, Merlot, Cabernet Sauvignon, Teran, Refok, Pinot Blanc en Pinot Gris, Chardonnay, Muscat, Trojšćina (Susak) en Vrbnička Žlahtina (Krk).

-Dalmatië, te slotte,  is rijk aan authentieke druivensoorten. De meest populaire wijnen zijn Babic en Plavina uit Primošten, Merlot (Drniš), Debit, Pošip, Maraština en Grk (Korčula), Vugava, witte en rode Plavac (Vis), Pumice en Bogdanuša (Hvar), Plavac Mali (Pelješac), dessert wijn Prošek.

De hoger besproken klassewijnen behoren tot die regio.

Wanneer u overweegt om Kroatië te bezoeken, vergeet dan Mali Ston en omgeving niet. U zal het zich zeker niet beklagen.

živjeli!

Roeland Van Walleghem