Door Hugo De Bondt

Artificiële Intelligentie is het nabootsen van menselijke vaardigheden met een computersysteem.

De AI krijgt steeds meer vaste voet in ons leven. De toenemende vergrijzing en het blijvend personeelstekort verplichten de ouderenzorg om effectiever te worden. Minstens één keer per jaar vallen zo’n 50 tot 70% van de 65-plussers. Wereldwijd valt elke seconde iemand boven de 75 jaar. Ouderen die vallen belanden vaak in het ziekenhuis, De kosten worden uiteindelijk door de overheid betaald. Een val kan dus voor onze ouderen een zware impact hebben. Steeds vaker worden systemen met artificiële intelligentie in de kamers geplaatst om bij een val sneller te kunnen ingrijpen. Met dit systeem zullen de verzorgenden meer rust kunnen ervaren. Het moet wel de bedoeling zijn dat AI een aanvulling op de zorg moet zijn, deze mag het personeel niet afslanken. Technologie moet het personeel aanvullen, maar de basis is dat er genoeg zorgende handen zijn. Het zal het zorgpersoneel zeker en vast minder stress bezorgen.

Vlaanderen telt ongeveer 80.000 kamers in de woonzorgcentra. In ruim 1.000 kamers is intussen een AI-systeem geïnstalleerd, dat is amper 1.25% van alle kamers. Deze systemen hebben zich al wereldwijd bewezen in woonzorgcentra. Ze zijn ontworpen om snel hulp te bieden als iemand valt en inzichten te geven in de oorzaken ervan. Het gebruik van de AI-valpreventie groeit dus heel langzaam. In  enkele woonzorgcentra is onlangs dergelijke AI-project opgestart.

“Ik voel mij nu veiliger en geruster. Toen ik viel stonden er meteen twee verzorgenden in mijn kamer om me te helpen.”

Maar hoe werkt dergelijk AI-systeem?   

In de kamer van de bewoners hangen sensoren, bijvoorbeeld in een lamp of in de hoek van het plafond. Deze systemen werken zowel reactief als preventief. ‘Slimme verlichting’, zoals zacht dimlicht ’s nachts, helpen de bewoners beter zien en voorkomt vallen. Er wordt momenteel onderzocht om ook nieuwe functies, zoals hoestdetectie of het monitoren van ademhalingskwaliteit, toe te voegen. Met de hulp van die sensoren kan artificiële intelligentie opmerken wanneer iemand valt of te lang uit de kamer wegblijft. In het laatste geval is de bewoner misschien gevallen in de badkamer of in de gang. Zodra het AI-systeem vermoedt dat een bewoner gevallen is slaat die alarm en krijgen de verzorgenden een melding op hun smartphone. Vooral tijdens de nacht is dit AI-systeem handig, wanneer slechts één verzorgende instaat voor de verzorging. Voortdurend scant een infraroodsensor de kamer. Wanneer een bewoner op de grond ligt of niet meer reageert verstuurt het systeem automatisch een alarm zodat de zorgkundige onmiddellijk hulp kan bieden. Dat verkort de interventietijd wat levens kan redden. De beelden van een val worden dan geanalyseerd om te weten wat de val heeft veroorzaakt. Dan kan de kamer van de gevallen bewoner anders ingericht worden om ongelukken te voorkomen. Het systeem helpt niet enkel om valpartijen te melden maar ook om vallen te voorkomen. De ‘slimme verlichting’ zorgt in sommige woonzorgcentra voor een hoge valreductie tot 80%. Een grote troef van deze systemen is de eenvoudige integratie met bestaande systemen in de woonzorgcentra. Deze kunnen naadloos aangesloten worden op het bestaande oproepsysteem zonder extra apparaten te moeten aansluiten. Meestal er dan wel een uitbreiding van het wifi-netwerk vereist. Deze systemen zijn uiteraard niet goedkoop en passen meestal niet in het budget van de woonzorgcentra. Ik pleit hier dus op financiële steun van de Vlaamse overheid om AI in de woonzorgcentra te integreren.

Wat met de privacy?

De steeds terugkerende vraag. De AI-systemen die op onze markt worden aangeboden zijn allemaal goedgekeurd volgens de Europese privacywetgeving. De beeldverwerking gebeurt volledig lokaal, in de lamp zelf. Als er geen val wordt geregistreerd worden de beelden onmiddellijk gewist. Als het woonzorgcentrum ervoor kiest om tijdelijk beelden te bewaren – om bijvoorbeeld de oorzaak van een val te analyseren – worden die beelden na 2 weken automatisch gewist. Alleen bij toestemming van de bewoner zelf, of bij onmacht, de familie van de bewoner wordt dergelijk AI-systeem in de kamer geplaatst. Zijzelf bepalen ook welke beelden gedeeld mogen worden en op welke manier: echte beelden, abstracte animaties of helemaal niets. Ook worden de beelden enkel bewaard bij uitdrukkelijke toestemming van de bewoner of haar familie.

Deze systemen zijn absoluut niet goedkoop en vallen te duur uit voor de woonzorgcentra. Ik pleit hier dan ook voor een ernstige en verantwoorde financiële tussenkomst van de Vlaamse overheid.