Donald Trump won de presidentsverkiezingen in de Verenigde Staten. Daar is niet iedereen blij mee.

Waarom vinden zoveel gewaardeerde academici en journalisten de verkiezing van Donald Trump ‘onbegrijpelijk’?

Dat onze Vlaamse media Donald Trump geen beste kerel vinden, kan ik best begrijpen. Zelf zou ik ongaarne zijn huwelijkspartner zijn en dat komt niet enkel door mijn verfomfaaide heteroseksuele geaardheid. Een heilige is Trump niet, wat overigens geen ramp hoeft te zijn.

Stel dat een heilige tot president van de Verenigde Staten wordt verkozen. De wereldvrede zou in gevaar zijn. Zonder een aantal gemene trekjes bijt elke politieke leider in het zand waardoor hij zijn land in gevaar brengt. Een politicus van niveau is altijd een beetje listig en vals om zijn volk te kunnen dienen.

Heiligheid is eerder iets voor hypocrieten, wat verklaart waarom ze onder journalisten sterker aanwezig is dan in de meeste andere bevolkingsgroepen. Ook academici uit de zachte sector komen in aanmerking voor de eer der altaren. Ze beschrijven de wereld zoals hij vanuit wetenschappelijk oogpunt zou moeten zijn en verwijten hem vervolgens dat hij weigert te beantwoorden aan de cijfers en boordtabellen die ze in internationaal gereviewde tijdschriften hebben gepubliceerd.

Gevaarlijke president

Daarnaast staat het iedereen uiteraard vrij de pas verkozen Amerikaanse president gevaarlijk te vinden. De boerderijhond die in de broekspijpen van de postbode bijt is dat evenzeer. Ik maak graag van de gelegenheid gebruik om alle postbodes tijdig te waarschuwen voor Donald Trump. Is hij ook een narcist? Het zou de wetenschappelijke consensus doorbreken wanneer dat niet zo was. Dan zwijg ik nog over racisme en seksisme, begrippen die in elke serieuze akte van beschuldiging een ereplaats bekleden. Kortom, alle begrip voor wie Donald Trump een beetje akelig of ronduit gevaarlijk vindt.

Iets anders is lastiger. Waarnemers, mediamensen en experts beschouwen de verkiezing van Trump vaak als ‘onbegrijpelijk’. Verontrustend is dat. Hoe is het mogelijk dat journalisten of wetenschappers een eenvoudige, empirisch waarneembare gebeurtenis zoals de verkiezing van Donald Trump ‘onbegrijpelijk’ vinden, terwijl ze in staat zijn uitgebreide analyses te maken over klimaat en corona, perfect weten hoe de rechtvaardige samenleving eruit hoort te zien en op welke wijze we ‘degrowth’ kunnen verbinden met de magische gedachte dat er ook dan genoeg zal zijn voor iedereen?

Ik zie twee redenen. De eerste, wellicht de belangrijkste, is een vorm van morele verblinding. Veel tijdgenoten bekijken de wereld door de gekleurde brilglazen van hun eigen morele standaarden. Wat niet in het plaatje past, vinden ze ‘onbegrijpelijk’. Niet omdat het rationeel onverklaarbaar zou zijn, maar omdat het zo ver afstaat van hun eigen onwankelbare opvattingen dat ze hun morele afkeuring naadloos laten overgaan in een rationele onmogelijkheid. Toegepast op Donald Trump: hij is zo’n foute man dat een normaal mens redelijkerwijs niet voor hem kàn stemmen.

Aanvaardbare argumenten

Terwijl er best rationeel aanvaardbare argumenten kunnen zijn om voor moreel foute mensen te kiezen. Bijvoorbeeld omdat ze een heldere visie op de economie hebben. Of omdat ze de Amerikaanse mentaliteit vatten en vertolken. Amerikanen zijn optimisten. Ze willen vooruitkomen en niet bij de pakken blijven zitten. Ze stemmen liefst voor wie die gedachte welgevallig is.

Kortom, de heersende uniform gedeelde moraal van onze westerse intellectuele elite maakt haar blind voor elke werkelijkheid die niet binnen het enge kader van haar ethisch waardenpatroon past. Dat heeft rampzalige gevolgen. Een moraal die enkel kan werken door de werkelijkheid te (blijven) ontkennen, is immers ten diepste amoreel.

Geschiedenis

Een bijkomende reden die de Europese blindheid verklaart, is de rol van de geschiedenis. Graag wordt ze gebruikt om voor een donkere toekomst te waarschuwen. De jaren dertig, het kolonialisme, de slavernij. Maar elk beeld van de geschiedenis is uiteraard gekleurd. Gekleurd door de morele bril waar mensen door kijken. Dat kan leiden tot een verregaande tunnelvisie. Waardoor de geschiedenis haar breedte en diepte verliest, haar ironie en zin voor relativiteit, en vervelt tot een gedweeë handlanger van de heersende moraal.

Hoe vaak klinkt niet — vanwege weldenkenden — de vermanende uitspraak: ‘Ken uw geschiedenis!’ In feite wordt bedoeld: onderschrijf het morele kader dat in mijn ‘juiste’ interpretatie van de geschiedenis bevestiging vindt. Waarom vinden zoveel gewaardeerde academici en journalisten de verkiezing van Donald Trump ‘onbegrijpelijk’? Omdat hun morele denkbeelden geen ruimte laten voor rationele keuzes die daarmee strijdig zijn en omdat ze hun persoonlijke interpretatie van de geschiedenis volledig dienstbaar maken aan hun eigen moraal, de ‘enig mogelijke.