Vorige week werd Ellen Samyn door journalist Roan Asselman geïnterviewd over de situatie in #Artsakh. U kan het hieronder lezen.

Ellen Samyn (VB): “Het Armeense volk is het eenzaamste volk ter wereld”

De oorlog in Oekraïne doet wel eens vergeten dat er recent nog een tweede conflict woedde in Europa – of moeten we zeggen ‘woedt’? In het zuiden van de voormalige Sovjetrepubliek Azerbeidzjan is een potje geopolitiek armworstelen aan de gang over de politieke toekomst van de Republiek Artsakh, een regio die zich afscheidde van de Azeri’s en aansluiting zoekt bij Armenië.

Ellen Samyn (Vlaams Belang) volgt het conflict vanuit de Kamer van Volksvertegenwoordigers. Als lid van de Commissie Buitenlandse Zaken kijkt ze toe op de handhaving van het vredesakkoord dat formeel een einde makte aan het conflict en de mensenrechtensituatie in de betwiste regio.

Mevrouw Samyn, de bandbreedte van het publiek debat is eerder beperkt; hierdoor viel de gewapende strijd in Nagorno-Karabakh wat tussen de mazen van het net. Licht u daarom eerst even toe: wat was en is er net aan de gang in Azerbeidzjan – of moeten we Armenië zeggen?

‘Azerbeidzjan is het al zeker niet, al is de internationale gemeenschap het daar niets eens mee. In september 2020 ontdooide het bevroren conflict in de Republiek Artsakh, zijnde de historisch autonome Armeense regio Nagorno-Karabakh en de omliggende provincies. Internationaalrechtelijk maakt Artsakh deel uit van Azerbeidzjan, maar de facto en historisch is het Armeens gebied met een Armeens volk.

Artsakh heeft etnische, culturele wortels die dateren van voor de vijfde eeuw voor Christus. In de jaren ’90, na het uiteenvallen van de Sovjet Unie, maakte de nieuw onafhankelijke Azerbeidzjaanse Staat opnieuw en op gewelddadige wijze aanspraak op Nagorno-Karabakh. Met het verdrag van ’94, dat het conflict had moeten beëindigen, werden de grenzen van de autonome regio officieel vastgelegd.’

Dan toch niet definitief vastgelegd, blijkbaar?

‘In 2020 vielen de Azerbeidzjaanse strijdkrachten de autonome regio binnen, inderdaad. Daarin gesteund door Turkije, trouwens. Wat men goed moet begrijpen, is dat die inval meer was dan de escalatie van een eenvoudig territoriaal dispuut. De aanval was ook een aanval op alles wat ‘Armeens’ was, een poging om de Armeens-christelijke identiteit in Nagorno-Karabakh uit te wissen. Het staakt-het-vuren in november 2020 maakte geen einde aan die gruwel.

Azerbeidzjan heeft quasi-imperialistische neigingen. Ze moeten en zullen hun territorium uitbreiden. En als dat ten koste gaat van een honderdtwintigduizend christenen, so be it. Armenië wil van zijn kant de Republiek Artsakh ook niet inlijven; ze willen hun volksgenoten wel de kans geven om hun eigen toekomst vorm te geven in een eigen staat.’

Azerbeidzjan kent zich de rol van regionale macht toe?

‘Tot op zekere hoogte, ja. Bijvoorbeeld: Azerbeidzjan spreekt in het openbaar over Armenië als “West-Azerbeidzjan. Als signaal kan dat tellen. Azerbeidzjan handelt ook conform en gaat zijn gang.’

Vanwaar uw interesse in dit dossier? Krantenkoppen halen is wellicht eenvoudiger door te focussen op Oekraïne, Israël of Taiwan?

‘Ik kan niet tegen onrecht; misschien koos ik daarom wel voor de verkeerde bezigheid (glimlacht). Maar de manier waarop een kleine Armeense gemeenschap tegenover een overmacht van Azerbeidjzaanse, islamitische strijders, gesteund door Turkse en Russische wapens, aan haar lot wordt overgelaten, maakt iets in me los. Ik zeg vaak dat het Armeense volk het eenzaamste volk ter wereld is. De Europese Unie, België, wij laten hen in de steek.’

Rusland dichtte zichzelf de rol van “peacekeeper’ toe. Waarom?

‘Azerbeidzjan maakte natuurlijk deel uit van de door Rusland gedomineerde Sovjet-Unie, net als Armenië trouwens. Binnen de Sovjet-Unie maakten ze ook deel uit van dezelfde Sovjetrepubliek, de “Transkaukasische”. Daarnaast maakt Armenië vandaag de dag deel uit van de Collective Security Treaty Organization (CSTO), de door Rusland gedomineerde tegenhanger van de NAVO. In principe betekent dat dat Rusland Armenië had moeten verdedigen tegen de Azerbeidzjaanse inval, maar mede door ‘kopzorgen’ in Oekraïne kon Rusland zijn wil niet doordrukken. Het hoeft niet te verwonderen dat Armenië het CSTO wensen te verlaten.

Nog interessanter dan de rol van Rusland, is die van Turkije. Turkije is een regionale macht van formaat die Azerbeidzjan behandelt als een belangrijke vazalstaat. De machtsuitbreiding door Azerbeidzjan ten koste van Armenië – en van de Islam ten koste van het Christendom – vinden Erdogan en co. natuurlijk prima.’

De Lachin Corridor is de enige verbindingsweg tussen Nagorno-Karabakh en het Armeense moederland.

‘Ja, niet enkel de enige, maar ook en vooral een levensbelangrijke verbindingsweg voor het overleven van de bevolking van Nagorno-Karabakh. Officieel is de corridor overeenkomstig het staakt-het-vurenverdrag in handen van Russische ‘vredeshandhavers’, maar in december 2022 blokkeerde Azerbeidzjan deze bergweg. Op 23 april 2023 installeerde Azerbeidzjan bijkomend een controlepost aan de Lachin-corridor, een grove schending van de staakt-het-vurenverklaring, die op 9 november 2020 werd overeengekomen.

En het houdt niet op: Azerbeidzjan heeft eerder deze week ieder verkeer langs de Laçın-corridor, de, afgesloten. Officieel om te voorkomen dat ngo’s zoals het Rode Kruis militair tuig over de grens smokkelden. Onzin, natuurlijk. Het Rode Kruis liet eind juni al weten dat de medische transporten naar ziekenhuizen en het vervoer van ernstig zieke patiënten via de bergpas werden tegengehouden. Nu is ieder verkeer over de pas onmogelijk gemaakt. Zo worden de Armeense inwoners van de regio volledige afgesneden van iedere medische en andere humanitaire hulp.

De Lachin Corridor werd afgesloten om Nagorno-Karabakh volledig te isoleren van het Armeense moederland. Die blokkering is nog steeds aan de gang, hè. Azerbeidzjan sloot midden in de winter ook de gas- en elektriciteitstoevoer af, dus je kan je inbeelden hoe schrijnend de situatie was voor de doorsnee inwoner van Nagorno-Karabakh. Als ze dan tezelfdertijd humanitaire hulp – voeding, medicijnen, kleding – blokkeren onder het mom van ordehandhaving, dan weet je dat de Azerbeidzjaanse Staat maar één ding wil, en dat is de Republieken Artsekh en Armenië op hun knieën.’

Hoe heeft dit conflict volgens u de geopolitieke balans in de Kaukasus en Europa beïnvloed?

‘Rusland heeft een nederlaag gelegen. Ze hebben Armenië niet kunnen helpen en hebben zich onder de voeten laten lopen door Azerbeidzjan en, misschien wel vooral, Turkije. Turkije wordt een carte blanche gegeven binnen zijn eigen “invloedsfeer”. Turkije kan dreigen en doet dat ook, denk bijvoorbeeld aan de vluchtelingendeal met Europa of de inmenging in Syrië.

Erdogan kwam trouwens gezellig meevieren tijdens de parade ten ere van de militaire overwinning op Nagorno-Karabakh (cynisch). Wat er tijdens dat evenement allemaal gezegd werd; de Armenen zijn “honden” die “overheerst” zullen worden door Azerbeidzjan, door Turkije. Dit is genocidale praat, hè.’

Waarom horen we er dan niet meer over?

‘Nagorno-Karabakh bestaat uit amper honderdtwintigduizend mensen; een kleine regio die bovendien een ver-van-mijn-bed-show is voor de meesten – of toch verder dan die in Oekraïne. Artsakh heeft ook geen grondstoffen of strategische meerwaarde voor het Westen, en laten we eerlijk zijn: daar draait het toch vaak om. De mensen daar hebben enkel hun geschiedenis en cultuur om te beschermen – onvoldoende om de aandacht van het Westen voor lange vast te houden.’

Welke maatregelen denkt u dat de federale regering en het parlement moeten nemen?

Wij vragen uitdrukkelijk aan minister van Ontwikkelingssamenwerking Caroline Genez (Vooruit) om op een meer rechtstreekse manier humanitaire hulp te bieden aan Nagorno-Karabakh. We storten wel gelden waaruit ngo’s kunnen putten, maar die ngo’s geraken met moeite of helemaal niet in de regio. Die leveren bijzonder dapper werk, maar tegen wapens is het Rode Kruis niet opgewassen.

Uiteindelijk is er maar één iets dat een echt sterk signaal zou geven, en dat is de erkenning door België, door andere landen, van de Republiek Artsakh als een soevereine, onafhankelijke Staat. Wij ijveren daarvoor in het federale parlement. Je ziet trouwens dat ook collega’s uit andere fracties de strijd van het Armeense volk genegen zijn. Ik denk aan Michel De Maegd (MR), Georges Dallemagne (Les Engagés) en Peter De Roover (N-VA). Zij willen formele diplomatieke betrekkingen aanknopen met de Republiek Artsakh, maar pleiten niet voor de erkenning als soevereine natie. En ik vrees dat dat onvoldoende is.’