De Champagne, 

een uitvinding die bijna altijd aan de Benedictijnse monnik Dom Pérignon wordt toegeschreven. Over de toekenning van deze eer bestaat echter tot op de dag van vandaag nog enige discussie. In ieder geval, Dom Pérignon gebruikte witte druiven en maakte de wijn mousserend. Meer moet dat niet zijn om ons te overtuigen. Heeft hij het dan al niet uitgevonden, hij heeft het alleszins op punt gesteld.

Het zal wellicht niet de bedoeling van Don Pérignon geweest zijn, maar zijn drankje, de champagne, groeide uit tot een wijn die op geen enkele feesttafel mag ontbreken.  Als we de geschiedenis mogen geloven zou die ‘uitvinding’ echter ontstaan zijn door een tekortkoming van de monnik. De benedictijner had de controle verloren over de gisting van zijn witte wijn. De blijvende bubbels werden een feit, en ze zouden nooit meer verdwijnen. Tot ontzetting van de monnik, bleken de Parijzenaren- vaak trendzetters in gastronomische nieuwigheden- er gek van te zijn. De bescheiden monnik- die keldermeester was van de abdij van Hautvillers in de Marne- ontwikkelde een drank die de wereld zou veroveren. De man ontdekte de kunst van champagne maken aan het einde van de 17^e eeuw. Jaarlijks worden er nu 300 miljoen flessen van dat sprankelend vocht geproduceerd. De champagne is een polyvalente drank die bij elke gelegenheid kan gedronken worden. Champagne mag bijvoorbeeld niet ontbreken wanneer men de ‘grandeur’ van een evenement wil accentueren. Het decadente nachtleven snakt naar champagne, de terminale zieke die zijn laatste adem gaat uitblazen voelt dezelfde behoefte.

Het kan misschien vreemd klinken, maar zonder bubbels is champagnewijn gewoon niet te drinken. Vanwege de noordelijke ligging bereiken de druiven nooit hun optimale rijpheid en blijven ze nogal zuur.

Champagne was zeer lang een luxeproduct dat niet in ieders bereik lag. Vandaag is dat gelukkig anders. Zonder snobistisch te willen overkomen, zou men zelfs kunnen zeggen dat het vrijwel ‘goedkope’ wijnen betreft. In de middenklasse zijn deze wijnen stukken goedkoper dan hun ‘stille’ concurrenten uit de andere wijngebieden.  Voor zo’n 13€ à 18€  vindt men zeer vlot een goede fles champagne. Tijdens de vele wijnfestivals die de warenhuisketens organiseren, kan het zelfs nog goedkoper. En wie zelf op zoek gaat in de mooie streek, vindt zeker flessen voor 11 à 13 euro.

Let op, dure, heel dure champagnes zijn er ook. Een voorbeeld (10 duurste) van wat ‘le beau monde’ achter zijn kiezen giet:

 1998 Clos des Goisses van champagnehuis Philipponnat voor Eur. 170,20*

• 1995 Cuvée des Enchanteleurs van champagnehuis Henriot voor Eur. 120,56*
• 1999 Rare Millesime van champagnehuis Piper-Heidsieck voor Eur. 177,22*
• 1998 Comtes Blanc de Blancs voor Eur. 156,02* of 2003 Comtes Rosé voor Eur. 248,21* beiden van champagnehuis Taittinger
• 1998 Cuvée Louise Brut van champagnehuis Pommery voor Eur. 131,20*
• Grande Cuvée Brut voor Eur. 123,40* of Brut Rosé voor Eur. 198,57* beiden van champagnehuis Krug
• 1998 Brut voor Eur. 99,28* of 1996 Brut Rosé voor Eur. 328,35* beiden van champagnehuis Ruinart
• 2000 Dom Pérignon voor Eur. 109,92* of 1996 Dom Pérignon Rosé voor Eur. 283,67* beiden van champagnehuis Moët & Chandon
• 2002 Cristal voor Eur. 204,95* of 2000 Cristal Rosé voor Eur. 358,13* beiden van champagnehuis Roederer
• 1998 La Grande Dame voor Eur. 92,19* of Rosé voor Eur. 156,02* beiden van champagnehuis Veuve Clicquot

In 2008 lanceerde de groep Pernod Ricard de duurste champagne ter wereld. Voor een kistje met twaalf flessen Perrier Jouët telt de koper 50.000 euro neer. Dat is 4.166 euro of 168.000 oude frankskens voor een fles van  0,750 l. Voor dat ‘prikje’ mag men dan wel zelf naar Epernay afreizen om er naar eigen smaak suiker en wijn van verschillende oogsten toe te voegen aan de champagne. Het vorige record stond op naam van 10 flessen Jéroboams (3l) van Dom Pérignon. Tijdens het filmfestival van Cannes in 2005 gingen ze over de toonbank voor zo’n schamele 12.000 euro.

Maar opscheppen kent geen grenzen en kan nog duurder zijn: Als u een nachtje wil overnachten (12.500€) in het Moskouse Carlton Ritz Hotel, dan kan u er een flesje bestellen voor 200.000 euro. Het betreft een champagne van het huis Heidsieck uit 1916. In 1916 bestelde de Tsaar enkele honderden flessen. De flessen werden op een schip geladen, maar kwamen nooit ter bestemming. Het schip zonk in de Finse wateren. Vele jaren later, in 1997, werd het wrak gevonden en de flessen bleken onbeschadigd.

We brengen die zaken allemaal louter informatief. Puur snobisme. Geen zinnig mens die zo’n prijs betaalt voor een fles champagne. Trouwens, champagne wordt niet beter door ouder te worden. Bovendien toont onderzoek aan dat slechts een ‘zeer’ beperkt aantal personen het verschil proeft tussen hele dure en goedkopere champagne.  De AOC, l’appellation d’origine contrôlée, werd in 1923 verkregen en beslaat zo’n 34000 hectaren.  La Marne, l’Aube, la Haute-Marne, l’Aisne en la Seine-et-Marne zijn de departementen waarvan 319 gemeenten champagne mogen aanmaken. De wijngaarden zijn onderverdeeld in 4 zones: La Montagne de Reims, la Vallée de la Marne, la Côte des Blancs en la Côte des Bars. In het gebied zijn ongeveer 15.000 wijnboeren actief. Verder zijn er 17 gemeenten die de benaming ‘grand cru’ mogen gebruiken, en 44 de benaming ‘premier cru’.  Wijngaarden die de classificatie Grand Cru mogen gebruiken leveren doorgaans betere druiven dan de Premier Cru wijngaarden. Bij de topmerken, zoals Roederer Cristal of Krug, vermeldt men niet eens dat men uitsluitend met Grand Cru druiven te maken heeft. Men verwacht dat je dat weet. Het is een beetje zoals een Mercedes 500 zonder het kenteken 500.

Slechts drie druivensoorten komen in aanmerking voor champagne: de Pinot Noir, de Pinot Meunier en de Chardonnay. De eerste twee zijn blauwe druiven (met witte jus) de Chardonnay is een witte druif. Voor de erkende benaming ‘Blanc de Blanc’ wordt uitsluitend met de Chardonnaydruif  gewerkt.

De crémants

Crémant is de benaming die in de Franssprekende landen wordt gegeven aan mousserende wijnen die niet in de Champagnestreek gemaakt worden. De methode is dezelfde als die van de champagne. Crémants worden echter geproduceerd met lokale druivenrassen en de rijping op fles is lichtjes afwijkend: de ‘mise sur latte’ zoals dat heet, is minimum 15 maanden voor de champagne en 9 maanden voor de crémants

Vandaag bestaan er 7 verschillende Franse Crémants en 1 Luxemburgse. Een overzicht:

• Crémant d’Alsace: Pinot Blanc, Auxerrois, Riesling, Pinot Noir, Pinot Gris en Chardonnay. De crémant d’Alsace is de marktleider van de crémants.
• Crémant de Bourgogne: Pinot Noir en Chardonnay voor tenminste 30 %, Pinot Blanc en Pinot Gris, Gamay Noir à jus blanc (maximaal 20 %), Aligoté, Melon en Sacy. Crémant de Bourgogne is er in witte en rosé versie.
• Crémant de Loire: kan in wit en rosé gemaakt worden van Chenin Blanc, Cabernet Franc, Cabernet Sauvignon, Pineau d’Aunis, Pinot Noir en Chardonnay als belangrijkste druiven. Grolleau Noir is toegestaan als aanvullend ras voor maximaal 30 %.
• Crémant de Limoux:
  De oudste Brut ter wereld: Blanquette de Limoux zou in 1531 ontstaan zijn in de abdij van Saint-Hilaire en zou daarmee een van de allereerste parelwijnen ter wereld zijn. De toegestane druiven zijn Chardonnay, Chenin en Mauzac. Sinds 1990 bestaat ook de crémant de Limoux.
• Crémant de Bordeaux:
  Crémant de Bordeaux is nog altijd vrij onbekend. Deze wijn wordt slechts met mondjesmaat geproduceerd. Toegestane druivenrassen zijn: Sémillon, Sauvignon, Muscadelle, Cabernet Sauvignon, Cabernet Franc, Carmenère, Merlot, Malbec en Petit Verdot. Enfin, alle druivenrassen uit de Gironde.
• Crémant de Die:
  Crémant de Clairette is gecreëerd in 1993 en mag maar van één enkele druif gemaakt worden: Clairette. Terwijl tegenwoordig de Clairette volgens de méthode ancestrale geproduceerd wordt op basis van minimaal 75 % muscat.
• Crémant de Jura:
  Een appellatie die officieel het daglicht zag in oktober 1995 in een gebied dat al sinds lange tijd mousserende wijnen maakt zoals de befaamde ‘vin fou’ van Henri Moire. Voor de crémant mogen vier druivenrassen gebruikt worden: Pinot Noir, Chardonnay, Trousseau en Savagnin.
• Crémant de Luxembourg:
  Dit is de enige niet Franse crémant. De druiven zijn Elbling, Pinot Blanc en Riesling, alsmede Pinot Noir voor de rosé’s.

De Cava’s

Door de economische crisis daalde de omzet van de champagne in ons land met een kleine 20%. Dat is onze Catalaanse vrienden ten goede gekomen, want de cava blijft aan populariteit winnen. Sinds 2007 is de verkoop van cava wereldwijd verdubbeld! Nu worden er zo’n 140 miljoen flessen in ons land verkocht. De omzet is hier ongeveer hetzelfde als die van champagne. Vlamingen drinken veel cava, onze noorderburen houden het bij de Italiaanse Prosecco.

De cava is ontstaan in de 17^de eeuw. Voordien was het een banale ‘stille’ en dus geen mousserende wijn.

Josep Raventos begon in 1872 met de productie van cava in zijn wijnhuis Codorniu in Sant Sadurni d’Anoa. Tientallen wijnboeren zijn hem gevolgd en zijn tegenwoordig in dit dorp gevestigd. Cava wordt nu geproduceerd in de Catalaanse Penedèstreek, een wijnstreek in de buurt van de hoofdstad Barcelona.

De voornaamste druivensoorten die voor cava gebruikt worden zijn: de Xare-llo, de Macabeo en de Parellada. Toch mogen nog andere druivensoorten gebruikt worden. Tegenwoordig werkt men er ook met Chardonnay en Pinot-Noir. De Pinot-Noir met zijn blauwe schil komt vooral in aanmerking voor cava brut rosé.

Cava Agustí Torelló Mata, Cava Blancher, Cava Celler Vell, Cava Codorníu, Cava Ivan Saldanya , Cava Juvé y Camps, Cava Lavernoya, Cava Llopart, Cava Lácrima Baccus,  Cava Mont Ferrant,  Cava Parxet en Cava Freixenet zijn de bekendste cavaproducenten.

De Prosecco

We staan nog even stil bij de Italiaanse Prosecco. Net als de Catalaanse cava wordt prosecco vaak als alternatief voor champagne gebruikt. Prosecco heeft volgens ons echter niet de verfijnde smaak van een goede champagne. De meeste prosecco’s hebben een lagere koolzuurdruk en worden vaak Vino frizzante of Vino gentile genoemd.

De allerbeste Prosecco is de Cartizze Superiore. Deze wijn- die er met kop en schouder bovenuit steekt- is afkomstig uit een zeer klein heuvelachtig wijngebiedje in Treviso. Een andere topper is de ‘Conegliano Valdobbiadene DOCG.

Prosecco is genoemd naar de inheemse druif waarvan deze wijn wordt gemaakt. De Prosecco-druif vindt men uitsluitend in provincie Veneto.

Per jaar worden er in Italië zo’n 150 miljoen flessen Prosecco geproduceerd. In tegenstelling met de wijnen uit Valdobbiadene en Conegliano heeft de naam Prosecco geen beschermde oorsprongsbenaming. Deze is wel in de maak.

Cava, Prosecco of Champagne ?

Eigenlijk kunnen we ze niet met elkaar vergelijken. Het zijn immers wijnen uit verschillende regio’s, met verschillende druivensoorten, uit streken met verschillende weersomstandigheden. Er zijn fantastisch lekkere champagnes, maar ook minder lekkere. Hetzelfde geldt voor de cava’s en prosecco’s.

Natuurlijk zijn er de topmerken, die kwalitatief hoogstaande producten afleveren. Maar daarvoor moet men zeer diep in de geldbeugel tasten. Je kan ook zelf op zoek gaan. Het loont de moeite! Vele Vlamingen hebben reeds de weg gevonden naar een plaatselijk wijnboertje die ze vertrouwen en die degelijke schuimwijnen aflevert. Uitwisseling van de geboekte resultaten is hier altijd welkom.

We hebben ons in dit nummer beperkt tot de Franse Champagne, de Catalaanse Cava en de Italiaanse Prosecco. Natuurlijk zijn er nog andere landen die schuimwijnen produceren, maar deze zijn niet alleen minder gekend ze zijn vaak ook van mindere kwaliteit.

Misschien nog dit: in ons buurland Wallonië bestaat sinds kort de ‘Crémant de Wallonie’.

Laat het maar bubbelen!

Roeland Van Walleghem