De scherpste kantjes er afvijlen, dat is ook met een nieuwe oppositiekuur in het vooruitzicht geen optie, benadrukt Tom Van Grieken (VB).

Twee weken lang serveren we u dagelijks een groot eindejaarsinterview. Daarin blikken we met een aantal hoofdrolspelers van 2024 terug én vooruit, en laten we interessante stemmen aan het woord over nieuwe trends en oude tradities.

Het cordon werd doorbroken, maar de verhoopte tsunami bij de verkiezingen in juni bleef uit. De eeuwige voluntarist in Tom Van Grieken (Vlaams Belang) blijft evenwel positief. ‘Toen ik hier aan het roer kwam, moest ik het stellen met drie federale parlementsleden en 250.000 stemmen. Vandaag leid ik een partij met bijna een miljoen stemmen en 20 Kamerleden. Wat zou ik dan klagen?’

In de aanloop naar de verkiezingen van 9 juni spiegelden de opiniepeilingen uw partij op een gegeven moment dertig procent voor. Finaal strandden jullie in Vlaanderen op 22,6 procent, goed voor een tweede plaats op een zucht van de N-VA. Is het glas dan toch niet eerder halfleeg op het einde van dit belangrijke verkiezingsjaar?

Tom Van Grieken: ‘Integendeel, het is bijna volledig vol. Laat ons de cijfers gewoon even oplijsten. We hebben in totaal nooit eerder zoveel parlementsleden gehad in totaal, en in het Vlaams parlement zijn we nu even groot als de N-VA. Ook lokaal hebben we nu ongezien veel mandatarissen, 670 in totaal. De kers op de taart is natuurlijk dat het cordon sanitaire aan diggelen ligt, nu we lokaal over één burgemeester en elf schepenen beschikken.’

‘Wij zijn dus wel degelijk dé winnaar van de verkiezingen, al geef ik grif toe dat we vurig gehoopt hadden om in Vlaanderen de grootste partij te worden. Ik besefte vooraf al heel goed dat de N-VA in zee zou gaan met Vooruit als wij niet de grootste waren. En zie, dat is ook gebeurd. In 2019 kwamen Vlaams Belang en N-VA samen zes zetels te kort om een Vlaamse meerderheid te vormen. Toch hebben we toen twee maanden ernstig gepraat. In juni kwamen we één zetel te kort voor die meerderheid, en ditmaal hebben De Wever en ikzelf welgeteld een halfuurtje een koffie gedronken.’

Vlaanderen stemt rechts, maar krijgt nu een links beleid, en dat is niet de fout van Vlaams Belang

U heeft als voorzitter altijd duidelijk de ambitie uitgesproken om mee aan de macht te komen, maar intussen bent u zowel Vlaams als federaal opnieuw een aantal jaren tot die oppositie veroordeeld.

‘Ik heb als voorzitter altijd gezegd: in de meerderheid als het kan, in de oppositie als het moet. Het is niet zo dat men politiek alleen maar relevant is wanneer men mee in de meerderheid zit. Vlaams Belang heeft al jarenlang veel invloed gehad vanuit de oppositie, en wij vertolken nu de stem van bijna één miljoen Vlamingen. Dat is net zo waardevol. Ik heb de voorbije jaren duidelijk gemaakt dat wij wel degelijk bereid zijn om te vervellen naar een beleidspartij, maar dit betekent niet kost wat kost deelnemen aan om het even welk beleid.’

‘2024 was voor ons een grand cru-jaar, maar wel eentje met een wrange nasmaak omdat we uiteindelijk niet in de regering zitten. Maar ik beschouw dit niet als een personlijk falen. Vlaams-nationale partijen zijn er in mijn ogen niet om dit land te redden, ik kan dus alleen maar betreuren dat de N-VA eerder naar links dan naar rechts heeft gekeken. Vlaanderen stemt rechts, maar krijgt nu een links beleid, en dat is niet de fout van Vlaams Belang.’

‘Er is ook niets mis met twee rechtse partijen die in de aanloop naar de verkiezingen op een aantal vlakken inhoudelijk van mening verschillen. Alleen is het doodjammer dat die achteraf niet samen op zoek kunnen gaan naar wat hen bindt. Of is er nu echt iemand in Vlaanderen die durft te beweren dat er meer overeenkomsten zijn tussen het programma van N-VA en Vooruit enerzijds en dat van N-VA en Vlaams Belang anderzijds?’

U kent natuurlijk zelf ook het antwoord op die vraag: zodra de N-VA ergens in zee gaat met uw partij wordt Bart De Wever uit de onderhandelingen over de federale regering gekegeld. Waarna er wellicht ook op economisch vlak helemaal niets zal veranderen.

‘(Op dreef) Aha, bijna tweehonderd jaar na het ontstaan van België zijn het dus nog altijd de Franstaligen die gaan bepalen hoe wij in Vlaanderen – tot in de kleinste gemeente – coalities gaan vormen? Als er dan toch geen alternatief is voor een federale regering mét de N-VA, dan kan ik enkel maar concluderen dat anno 2024 Vlaams-nationale stemmen dienen om België te redden.’

De Bart De Wever anno 2004 zou de vloer aanvegen met de Bart De Wever van 2024

Op socio-economisch vlak orde op zaken stellen in dit land, daar hebben alle Vlamingen toch óók belang bij?

‘We kunnen de socio-economische problemen niet los zien van de noodzakelijke regionale hervormingen. Vlaanderen heeft een werkzaamheidsgraad die véél hoger ligt dan de Brusselse of de Waalse, waardoor wij ook veel minder bijdragen tot het enorme overheidstekort. Toch zal Vlaanderen – dat ook al het leeuwendeel van de belastingen ophoest in dit land – ook nu weer mee moeten opdraaien voor de noodzakelijke besparingen.’

‘Dat is ronduit onbegrijpelijk: de Bart De Wever anno 2004 zou de vloer aanvegen met de Bart De Wever van 2024. En wat schiet er nog over van het confederalisme, dat hij begin 2024 nog als een topprioriteit naar voor schoof? Enkel wanneer we de verschillende regio’s ook volledig financieel verantwoordelijk maken voor hun eigen sociaaleconomisch beleid, kan dit land er economisch opnieuw bovenop komen.’

‘We hebben nu ook absoluut nood aan ingrijpende communautaire hervormingen. Alle andere mogelijke maatregelen of ingrepen die nu op tafel liggen, kunnen meteen worden teruggedraaid wanneer de socialisten opnieuw aan de macht komen. (fijntjes) En de regio’s zelf volledig verantwoordelijk maken voor hun inkomsten en uitgaven, dat staat ook in het N-VA-programma hé.’

Zijn er voor de verkiezingen dan echt geen informele gesprekken geweest met N-VA, over wat jullie eventueel samen zouden kunnen doen, mochten jullie samen een meerderheid halen op Vlaams niveau? Dat scenario was niet alleen perfect realistisch, het zou ook bij een groot deel van de achterban op instemming kunnen rekenen.

‘Nee, maar it takes two to tango. Bart De Wever had blijkbaar wel tijd voor gesprekken of etentjes met Rousseau, mij heeft hij vooraf nooit op de koffie gevraagd. Ondanks het feit dat persoonlijke vrienden van zowel De Wever als mezelf daar op aangedrongen hebben.’

Is het niet een beetje gek dat verliezende partijen aan partijen die gewonnen hebben gaan opleggen hoe zij aan politiek moeten doen?

Is vooral de figuur Bart De Wever dan het het obstakel, veeleer dan N-VA?

‘Dat weet ik niet, maar ik stel wel vast dat uitgerekend zijn partij vandaag één van de partijen is die het hardst vasthoudt aan het cordon. En De Wever legt zich persoonlijk voor een samenwerking tussen onze partijen, terwijl hij zou moeten weten dat het veel makkelijker zal zijn om een rechts akkoord te sluiten met Tom Van Grieken dan met Conner Rousseau.’

Laait binnen jullie partij dan toch niet opnieuw het debat op over de ‘scherpste kantjes er afvijlen’, nu jullie nog maar eens in de oppositie beland zijn?

‘Waarom zouden we? Is het niet een beetje gek dat verliezende partijen aan partijen die gewonnen hebben gaan opleggen hoe zij aan politiek moeten doen? Nee, daar doe ik niet aan mee.’

Hoe blikt u, nu het stof enigszins is gaan liggen, terug op de campagne? Die liep haast perfect, tot Vlaams Belang zich plots ook nadrukkelijk ging mengen in het hele genderdebat en tot uzelf in debatten met De Wever en Petra De Sutter enkele forse steken liet vallen. Heeft dat jullie de meerderheid gekost in Vlaanderen?

‘Dat zullen we uiteraard nooit weten. Maar voor alle duidelijkheid: wij hebben dat genderdebat zelf nooit opgezocht, maar wanneer ik de vraag voorgelegd krijg of er iets meer bestaat dan een man en een vrouw zal ik altijd antwoorden dat een man een man is, en een vrouw een vrouw. Maakt dat me een extremist, het zij dan maar zo.’

‘Ik betreur wél dat deze uitspraak geframed werd als een persoonlijke aanval op Petra, en dat heb ik haar achteraf ook verduidelijkt. En ik geef ook graag toe dat we er onvoldoende zijn in geslaagd om de twijfelende kiezer te overtuigen. We zaten, zeker de laatste weken van de campagne, te veel in het defensief, waardoor we onze eigen alternatieven te weinig in de verf konden zetten.’

Verwijt u bepaalde media, gaande van Eric Goens (de maker van Het Conclaaf, red) tot de DPG-kranten en -zenders, een rol gespeeld te hebben in de aanloop naar de verkiezingen die verder ging dan de rol die ze geacht worden te spelen als programmamaker of journalist? Meteen na de gemeenteraadsverkiezingen in oktober toonde u zich zeer scherp voor sommige media.

‘Ik wens niet in algemene termen te oordelen over ‘de journalisten’, overal zitten er goede én slechte journalisten. Maar ik stel wel vast dat DPG-media voluit de kaart heeft getrokken van Open Vld, Vooruit en N-VA. Dat verzin ik hier niet zomaar, de cijfers geven ook aan dat zij significant meer zendtijd hebben gekregen. Bovendien mochten we ook niet adverteren bij DPG.’

‘En ik begrijp inderdaad niet hoe je het uitgelegd krijgt dat Eric Goens op DPG-zenders wordt opgevoerd als de objectieve analist, maar intussen in de wandelgangen innig knuffelt met Conner Rousseau. Daarnaast kan ik ook enkel maar vaststellen dat ik welgeteld één debat heb mogen doen over migratie, niet alleen onze corebusiness maar ook een van de allerbelangrijkste verkiezingsthema’s.’

Geëmancipeerde migranten, die zich hebben losgerukt van de slachtoffercultuur, stemmen almaar vaker rechts. Ook Nieuwe Vlamingen hebben last van ontploffende granaten in het centrum van Antwerpen

Na de gemeenteraadsverkiezingen is het cordon in enkele gemeenten dan toch gesneuveld, maar in de echt grote steden – waar de impact van de massamigratie het meest problematisch is en uw partij beleidsmatig dus echt zou kunnen wegen – viel de uitslag toch flink tegen?

‘We moeten daar niet flauw over doen: de demografische evolutie is hier de grote schuldige. En dit zou meteen dan ook een belangrijke waarschuwing moeten zijn voor de rest van Vlaanderen; stem op ons, of er wacht jullie op termijn hetzelfde lot. Tegelijk wil ik ook niet al te pessimistisch zijn: zowel in Gent als in Antwerpen hebben wij en de N-VA samen stemmen gewonnen. Er is daar dus wel degelijk nog potentieel voor mijn partij.’

‘Bovendien stemmen geëmancipeerde migranten, die zich hebben losgerukt van de slachtoffercultuur, ook almaar vaker rechts. Ook Nieuwe Vlamingen hebben last van ontploffende granaten in het centrum van Antwerpen. Maar toegegeven, over de toename van de samenlevingsproblemen in die grote steden ben ik eerder pessimistisch gestemd.

Zij die ons nu aanwrijven dat we compromissen sluiten, hebben ons eerder jarenlang verweten dat we nooit compromissen zouden kunnen sluiten. Tja, wat is het nu?

In Brecht, Ranst en Izegem kwam uw partij wél in het bestuurscollege, maar jullie moesten er wel een lokale naamswijziging voor slikken en een aantal beloftes doen die stevig ingaan tegen de corebusiness van de partij. Is dat dan niet plat op de buik gaan om te kunnen deelnemen aan de macht?

‘Nee, daar ben ik het absoluut niet mee eens. Het klopt dat we enkele vormelijke toegiften hebben moeten doen, zoals die naamsveranderingen. Maar dat was puur een kwestie van vertrouwen kweken, om aan de lokale coalitiepartners duidelijk te maken dat we heus niet elke gemeenteraad zouden kapen om nationaal nieuws te maken.’

‘En wat die inhoudelijke concessies betreft: dat ging concreet over een asielcentrum, een federale bevoegdheid waarop je vanop het gemeentelijke niveau geen impact hebt. Laat ons bovendien ook niet vergeten dat we in die drie gemeenten telkens ook een minderheidspartner zijn in de nieuwe coalitie. Dan moet je sowieso compromissen sluiten. Zij die ons dat nu plots aanwrijven, hebben ons eerder wel jarenlang verweten dat we nooit compromissen zouden kunnen sluiten. Tja, wat is het nu? En tegelijk hebben we via de bestuursakkoorden in die drie gemeenten bijvoorbeeld wel degelijk sterk onze stempel gedrukt op het lokale veiligheidsbeleid, toch één van onze absolute prioriteiten.’

In Ninove, waar jullie een absolute meerderheid haalden, besliste Forza Ninove onlangs om een vzw die er al jarenlang lessen Nederlands aanbiedt aan nieuwkomers financieel te kortwieken. Dat krijg je toch niet uitgelegd zo’n maatregel, uitgerekend van een partij die het belang van dat Nederlands bijzonder hoog in het vaandel voert?

‘Toch wel, die maatregel stond zelfs in het programma van Forza Ninove. Het gaat om een verschil van visie: wij vinden het de taak van de nieuwkomers zelf om Nederlands te leren. We willen af van het concept dat zij hier alles gratis krijgen, van een leefloon tot taallessen. En wij vinden dus dat het in eerste instantie de nieuwkomers zelf zijn die werk moeten maken van integratie, niet de ontvangende samenleving. We bieden hier al dertig jaar gratis taallessen aan in Vlaanderen: heeft dat dan zoveel geholpen?’

Wat er later op mijn doodsprentje zal staan, daar lig ik écht niet wakker van

Zowat de hele politieke geschiedenis van uw partij stond in het teken van de strijd tegen het cordon sanitaire. Hoe belangrijk is die lokale machtsdeelname nu, als symbool? Zal de discussie nu ook definitief van tafel verdwijnen, denkt u?

‘Het cordon is gesneuveld, dat kan niemand nog ontkennen. Daarmee sneuvelt er ook een symbool, dat klopt, maar veel belangrijker in mijn ogen is dat wij nu in de normaliteit staan. En dat we kunnen bewijzen dat de wereld nu heus niet meteen zal vergaan, en dat de zon nog altijd in het oosten opkomt. We gaan in de toekomst geen verkiezingen winnen door die vier gemeenten, maar we krijgen nu wel de kans te bewijzen dat we wel degelijk bestuursverantwoordelijkheid kunnen nemen en compromissen sluiten.’

Nationaal mee besturen is uiteraard nog een ander paar mouwen dan vier gemeenten mee leiden. Wordt het ook voor u persoonlijk niet almaar lastiger om voorzitter te blijven van een partij die nog maar eens naar de oppositiebanken verwezen is?

‘Hoegenaamd niet: het is een voorrecht om zo aan politiek te doen, en om de klankbuis te kunnen zijn van bijna een miljoen Vlamingen die gekozen hebben voor een rechts beleid maar zich opnieuw niet gehoord voelen. Wat er later op mijn doodsprentje zal staan, daar lig ik écht niet wakker van.’