Twintig jaar heeft het Westen geïnvesteerd in Afghanistan. Duizenden Westerse doden en gewonde soldaten en meer dan tweeduizend miljard later, hebben de taliban echter opnieuw de macht overgenomen. De plotse ineenstorting van de Afghaanse overheid, zwaarbewapend leger incluis, slaat velen met verstomming. Chaotische taferelen van de luchthaven van Kaboel roepen de herinnering met de val van Saigon op. Hoe is dit zo plots kunnen gebeuren? Waren onze offers dan voor niets?

Marxistische revolutie

In 1978 vond een marxistische revolutie plaats in Afghanistan. De communistische revolutionairen wilden het land radicaal moderniseren. Religieuze wetten en traditionele waarden werden vervangen door seculiere marxistisch-leninistische. De islam en de tribale structuren vonden ze achterlijk en wilden ze vervangen door een atheïstische staat. Baarden en hoofddoeken werden verboden, vrouwen kregen politieke rechten en toegang tot onderwijs. Foto’s van vrouwen in rok in Kaboel uit die periode zien we nu opnieuw circuleren. Een landhervorming moest de economie op marxistische leest schoeien. De Sovjetunie investeerde miljarden in infrastructuur en stuurde duizenden dokters, ingenieurs en onderwijzers om de tribale Afghaanse samenleving te transformeren conform marxistische principes. Met keiharde repressie en geweld werd dit beleid ingevoerd. De bevolking kwam in opstand. Aangezien het beleid gericht was tegen de traditionele concepten van de islam in Afghanistan, werd dit een bindende factor tussen de diverse clans en stammen. Ze verzamelden zich als moslimstrijders of moedjahedien en vielen het regime aan. Daarop reageerde de USSR met gewelddadige militaire actie. Volledig in de sfeer van de Koude Oorlog werden de moedjahedien bewapend door VSA. De communisten waren immers de ‘slechten’, wat van deze moslimfundamentalisten ‘verzetsstrijders’ en dus de ‘goeden’ maakten. Een versimpeld idee over de realiteit die de VSA later zuur zou opbreken. Deze moedjahedien legden hinderlagen op het platteland voor het Sovjetleger en in de steden pleegden ze bomaanslagen tegen Sovjetburgers. Elke droom over het transformeren van Afghanistan verdween. Hoe meer middelen de USSR er tegenaan gooide om een hun ogen barbaars land te beschaven, hoe meer ze zelf werden getransformeerd door het land met zijn tribale conflicten, drugs en corruptie. Afghanistan werd een Vietnam voor de Sovjets. Tien jaar later trok de USSR zich gedesillusioneerd terug.

Neoconservatieven

Afghanistan ontaardde vervolgens in de chaos door een burgeroorlog waarna de taliban de macht grepen in 1996. Zij wilden een retrograde islamitische samenleving bouwen en verbanden elke moderne invloed uit Afghanistan. Osama Bin Laden van zijn kant, die eerder ook tegen de Sovjets vocht, gebruikte Afghanistan als lanceerplatform voor zijn terroristische aanvallen. Na de aanslag op het World Trade Center op 9/11 startte de War on Terror. Onder invloed van de neoconservatieven plande de VSA niet alleen vergelding door militaire interventies, maar bovendien wilden ze barbaarse landen beschaven en middels ‘nation building’ transformeren naar Westers liberaal-democratisch model. Een NAVO-bondgenootschap onder leiding van de VSA trok Afghanistan binnen in 2001 en verdreef snel de taliban.Net zoals de Sovjets eerder kwamen nu duizenden Westerlingen en NGO’s om Afghanistan te transformeren naar een democratie, met mensenrechten en liberaal-democratische waarden. De VSA alleen al investeerde sindsdien meer dan 2000 miljard in veiligheid, infrastructuur en onderwijs. Duizenden doden en twintig jaar later zijn de VSA vertrokken, zakt de Afghaanse overheid binnen de kortste keren in mekaar en zijn de taliban terug aan de macht. Na de val van het communisme beweerde Francis Fukuyama dat de liberale democratie zich over de wereld zou verspreiden. Is het niet via vrije markten, dan volgens de neoconservatieven via militaire interventie en ‘nation building’. Afghanistan, maar ook Irak en Libië bewijzen het totale failliet van dat concept. Het eindigt zonder uitzondering in falen en chaos. De vraag kan zelfs gesteld worden of dat van in het begin niet de hele bedoeling was van die neoconservatieven?De rest van de wereld zit niet noodzakelijk te wachten op de Westerse liberale democratie, onze waarden, instituties en mensenrechten. Die zijn eigenlijk vooral van toepassing op het Westen zelf. Er bestaan geen universele waarden, rechten en normen die overal van toepassing zijn, overal ingebed zijn, overal aanvaard worden en overal eigen gemaakt worden. De realiteit is veel complexer en vooral unieker en specifieker en dus minder inwisselbaar dan gedacht. Wie dat negeert, zal ongeacht, of misschien zelfs precies door zijn macht en massale inzet van middelen verstrikt raken in zijn eigen projecties en ambities en de desillusie versnellen.

Wir schaffen das nicht

De wereld versimpelen tussen goed en slecht is verder een erg beperkte manier om naar de realiteit te kijken. Hierdoor stoten we onvermijdelijk op dodelijke paradoxen die zelf onze eigen manier van leven ondergraven. Bijvoorbeeld, het desastreuze ‘wir schaffen das’ dreigt zich nu te herhalen. Een politiek conflict in Afghanistan, 7.000 kilometer hiervandaan, willen sommigen doelbewust importeren naar onze thuislanden in de meest letterlijke zin van het woord.De socialistische Europees Parlementsvoorzitter Sassoli bijvoorbeeld roept op om onze verantwoordelijkheid te nemen. Daarmee bedoelt hij de grenzen openzetten voor Afghaanse ‘vluchtelingen’. Hoe relatief die vluchtelingenstatus bovendien is, illustreren enkele ‘Belgen’ van Afghaanse afkomst, vermoedelijk ooit asielzoekers, die op dit ogenblik in Kabul om repatriëring vragen. In het midden van een burgeroorlog, ondanks duidelijk negatief reisadvies van de Belgische diplomatie, waren ze daar naar eigen zeggen zowaar op vakantie, a fortiori met de kinderen! Wie trapt hier nog in?

Realpolitik

Staatssecretaris Mahdi verklaart ondertussen geen Afghaanse illegalen en uitgeprocedeerde asielbedriegers meer terug te sturen. Dit is niets anders dan een open uitnodiging naar alle Afghanen om naar ons land te komen. Want als de taliban nu zo vreselijk zijn, zijn ze dat in de toekomst natuurlijk ook. Hoeveel van de 38 miljoen Afghanen wil hij precies binnenlaten? En vooral, wat anders kunnen die hier komen doen dan de interne cohesie van onze samenleving verder ondermijnen, terwijl er nu al zo’n grote problemen zijn met migratie, asiel en multicul. Sovjets, Amerikanen noch Europeanen zijn geschikt om de Afghanen te ‘redden’, als ze dat al zouden willen. Niemand anders dan de Afghanen zelf kunnen dat doen. Sluit daarom onze grenzen. Vang eventuele vluchtelingen op in de regio van herkomst. Stabiliseer de situatie conform het regionaal haalbare en in overleg met alle relevante actoren, ook als die actoren in een versimpeld beeld over de realiteit tot de ‘slechten’ behoren, om Rusland en Iran niet te noemen. Wie Afghaanse problemen importeert, zal anders onvermijdelijk zelf met een stuk van die problemen geconfronteerd worden. Willen wij dat eigenlijk wel? Wij hebben niets te zoeken in Afghanistan en zij al zeker niet bij ons.

Tom Vandendriessche

Europees Parlementslid