6 oktober 1986 overleed te Leuven Jozef van Overstraeten (90), Vlaams voorman en pionier van het cultuurtoerisme in Vlaanderen.

Van Overstraeten liep normaalschool in het Waalse Malonne waar hij in 1916 het diploma van regent behaalde. In 1917 deed hij zijn examens nog eens over in het Nederlands voor de Centrale Examencommissie in Brussel. Reeds als jongeman was hij zeer Vlaamsgezind.

Tijdens de Eerste Wereldoorlog sluit hij aan bij een activistische kern in Sint-Truiden en organiseert er onder meer een meeting met August Borms. Dat kost hem in november 1918 enkele dagen cel en zijn afzetting bij de Rijkmiddelbare school in Sint-Truiden.

Maar in 1920 wordt hij aangesteld als leraar Nederlands aan het Koninklijk Atheneum in Aalst, waar hij blijft tot 1944.

In 1922 wordt hij lid van de pas opgerichte Vlaamse Toeristenbond (VTB). Al wordt hij hoofdredacteur van het VTB-blad De Toerist. Vanaf 1926 is hij de feitelijke leider van de organisatie en in 1933 wordt hij afgevaardigd beheerder. Hij ligt aan de basis van tal van initiatieven en geeft de VTB een ongeziene expansie. Politiek en cultureel is hij een Vlaams-nationalist en Heel-Nederlander en koestert hij een grote bewondering voor de inzet van Jean-Marie Gantois in Frans-Vlaanderen.

Jozef van Overstraeten geeft tijdens de bezetting verder De Toerist uit en houdt het tijdschrift en de organisatie buiten de collaboratie. In 1941 richt hij het Verbond voor Heemkunde op met een eigen periodiek, Heemkundige Bladen. In december 1944 wordt Van Overstraeten door de repressie gedwongen ontslag te nemen uit zijn functies in de VTB-VAB. Hij wordt 11 maanden opgesloten, maar uiteindelijk volledig vrijgesproken.

Na zijn vrijlating wordt Van Overstraeten in mei 1948 opnieuw secretaris en hoofdredacteur, maar voorzitter wordt hij pas in 1962. En weer ligt Van Overstraeten aan de basis van talloze initiatieven, zoals de periodiek De Autotoerist (1948), de VAB-Kongo (1953), De Vlaamse Toeristische Bibliotheek (1962), de Wacht op de Weg (1968), enz. Hij schrijft een heel aantal reisgidsen, treedt honderden keren op als redenaar en zorgt voor de inhuldiging van ontelbare gedenkplaten, wandelwegen, rustbanken en dergelijke.

Van Overstraeten leidt de VTB-VAB met strakke hand en houdt de VTB-VAB buiten Vlaamse betogings- en protestactiviteiten. Hij maakt wel deel uit van onder meer de Hoge Raad voor Toerisme, de Hoge Raad der Wegen, de Kultuurraad voor Vlaanderen en het Vlaams Comité voor Federalisme, dat wel.

Hij kant zich fel tegen het Egmontpact en wijdt er vele artikelen aan in de bondsbladen.

Begin 1980 neemt de 84-jarige Jozef van Overstaeten ontslag uit al zijn functies bij de VTB-VAB. Hij zet wel nog zijn overbekende rubrieken verder ‘Wat betekent mijn familienaam?’ (begonnen in 1953) en ‘Zon en Schaduw over Vlaanderen’ (sinds 1960).