Het is nog te kort door de bocht om te zeggen: ons eten heeft invloed op het ontstaan van de ziekte alzheimer. Maar uit nieuw Nederlands onderzoek blijkt wel dat patiënten met alzheimer minder van een bepaald type bacteriën in hun darm hebben dan gezonde mensen. Die bacteriën worden vaak gezien bij mensen die veel vezels eten. Niet voor niets dat al wel duidelijk is dat veel groente en fruit eten helpt tegen het ontstaan van dementie.

Ieder mens heeft in zijn darmen biljoenen bacteriën. Dat zijn 1.000.000.000.000 bacteriën, vaak van meer dan 150 soorten. Die bacteriën maken onderdeel uit van ons microbioom. Alzheimerpatiënten hebben vooral minder bacteriën van het soort dat zogenoemde korteketenvetzuren produceert. Van die vetzuren zoals boterzuur is al langer bekend dat ze een belangrijke rol spelen in het afweersysteem.

Wat we tot nu toe wisten over de relatie tussen het microbioom en alzheimer, kwam vooral uit dierproeven. Maar mensen zijn geen muizen, zegt Wiesje van der Flier, wetenschappelijk directeur van Alzheimercentrum Amsterdam van Amsterdam UMC. ,,Wel is er bij mensen eerder onderzoek gedaan naar het microbioom en de hersenen. Maar dat gaf nog geen inzicht in de relatie tussen darmbacteriën en alzheimerschade.”

Dementie snelst stijgende doodsoorzaak

Dementie is de snelst stijgende doodsoorzaak. In Nederland hebben naar schatting zo’n 300.000 mensen dementie, wereldwijd zijn dat er 55 miljoen. Tekenen van dementie zijn onder andere cognitieve achteruitgang, zoals vergeetachtigheid. Alzheimer is de meest voorkomende oorzaak van dementie, al kan dementie ook andere oorzaken hebben zoals schade aan bloedvaten.

,,We voelden ons een beetje bezwaard om alzheimerpatiënten te bellen of ze ons een beetje ontlasting wilden toesturen”, vertelt onderzoeker Barbara Verhaar. ,,Maar mensen bleken graag bereid om op deze manier te helpen om meer te weten te komen over alzheimer.” De onderzoekers verdeelden de patiënten in vier categorieën, afhankelijk van de mate van hersenschade.

Met behulp van een algoritme ontdekte Verhaar bij alzheimerpatiënten een verschil in de samenstelling van darmbacteriën. ,,We zagen dat mensen met alzheimerschade minder bacteriën hebben die korteketenvetzuren maken.” Vetzuren zoals boterzuur staan al langer in de belangstelling vanwege relaties met andere ziektes zoals MS en depressie.

Zelfde bacteriën betrokken bij depressie

,,Bacteriën die stoffen als boterzuur produceren spelen ook een rol bij depressie”, zegt Robert Jan Brummer, MDL-arts en hoogleraar maag- darm- en leverziekten en klinische voeding. Duidelijk is alleen niet waar een depressie begint: in de darm of in de hersenen. Dat is voor Brummer ook niet interessant. ,,Als je de cirkel maar doorbreekt.”

Dat ligt voor alzheimer anders, zegt Van der Flier. ,,Een depressie kan weggaan en terugkomen. Alzheimer is een progressieve ziekte die nooit meer weggaat. ,,Daarom willen we weten of veranderingen in het microbioom tot alzheimer hersenschade leiden. Of veroorzaakt alzheimerhersenschade veranderingen in het microbioom?”

Met het onderzoek ontstaan nieuwe inzichten om het alzheimerprobleem op te lossen. Wat gebeurt er als alzheimerpatiënten extra boterzuur krijgen? Of extra bacteriën (probiotica) en extra vezels (prebiotica) krijgen? Ook een poeptransplantatie is het onderzoeken waard, zoals bijvoorbeeld gebeurt bij de ziekte van Parkinson.

Een goede hersengezondheid is niet alleen een kwestie van voeding, weet Van der Flier van het Alzheimercentrum Amsterdam. ,,Met een nieuwe studie kijken we naar het verbeteren van leefstijl en de effecten op de hersengezondheid. We zoeken daarvoor mensen van tussen de zestig en tachtig jaar oud bij wie nog wel wat aan leefstijl te verbeteren is.” 

Het staat vast dat de juiste voeding helpt om dementie te voorkomen. ,,Mensen die een mediterraan dieet volgen, lopen minder risico op dementie.” Het mediterrane dieet bestaat uit veel groente en fruit, belangrijk vanwege de vezels. Ook vis maakt onderdeel uit van het menu, goed vanwege de gezonde vetten.

Het oordeel

Wat we eten heeft invloed op de bacteriën in onze darmen. Patiënten met alzheimer blijken minder van een bepaalde bacterie te hebben dan gezonde mensen. Het ligt voor de hand om naar voeding te kijken, maar dat voeding de oplossing is staat niet vast. Dat neemt niet weg dat vezelrijke voeding zoals groente en fruit sowieso gezond is. Een mediterraan dieet helpt tegen het ontstaan van dementie.